از ویکی‌پدیا، دانشنامه? آزاد

رزق‌آباد، روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی.

این روستا در دهستان بالا ولایت قرار دارد و بر اساس سرشماری سال 1385 جمعیت آن (648 خانوار) 394/2نفر است^[?].

 اوضاع طبیعی

موقعیت

- روستای رزق آباد در فاصله 5 کیلومتری شرق شهر ودر طول جغرافیایی 33 58 و عرض جغرافیایی 13 35 واقع گردیده‌است ارتفاع این روستا از سطح دریا 1075 متر می‌باشد.

 موقع نسبی:

رزق آباد یکی از روستاهای پرجمعیّت دهستان بالاولایت می‌باشد که از سمت شرق به روستای فرگ (قدس)واز مغرب به روستای فروتقه (انصاریه) محدود می‌شود از جنوب این روستا جاده قدیم کاشمر – مشهد و از شمال آن نیز کمربندی جدیدالاحداث کاشمر –مشهد عبور می‌کند که این مهم، موقعیّت ارتباطی بسیار مناسبی را در سالهای اخیر برای روستا فراهم کرده‌است .

اگرچه نام این روستا در زمره روستاهای بسیار قدیمی قرار نمی‌دهد امّا وجود قنات روستا که قریب به 750 سال قدمت دارد حاکی از این است که این روستا هم می‌تواند یکی از قدیمی ترین روستاهای بخش مرکزی و دهستان بالاولایت باشد.

[ویرایش] ژئومورفولوژی (زمین شناسی)

رزق آباد از نظر زمین شناسی (ژئومورفولوژی)بخشی از حوضه آبخیز دشت کاشمر محسوب می‌شود اساس شکل گیری این روستا نیز مانند اکثر روستاهای نواحی داخلی ایران وجود یک منبع آب بسیار مهم (قنات) می‌باشد چرا که هیچ گونه رودخانه ویا چشمه دائمی در این روستا وجود ندارد.از آن جا که دشت رزق آباد نیز بخشی از حوضچه دشت کاشمر می‌باشد می‌توان گفت از شمال به ار تفاعات کوه سرخ و از جنوب به کوه‌های فغان و بو غو در نهایت محدود می‌شود .

 هیدرولوژی(منابع آبی)

قنات روستای رزق آباد پرآب ترین قنات شهرستان کاشمر محسوب می‌شود، دبی(میزان آب دهی) آن حدوداً 80 ال 90 لیتر در ثانیه می‌باشد .(جهاد کشاورزی کاشمر سال 1378)تا سال1354 آب شرب و کشاورزی و دام این روستا تنها از طریق قنات تامین می‌شده‌است اولین چاه عمیق کشاورزی در سال 1354 در اراضی روستا حفر گردید وبه کمک آب این چاه که حدود 40 لیتر در ثانیه بود 50 هکتار از ارضی کشاورزی به سطح زیر کشت روستا افزوده شد .

در راستای گسترش اراضی کشاورزی دومین چاه عمیق در سال 1356 و سپس سومین حلقه چاه در سال 1358 در اراضی روستاحفر گردید، به طوریکه با افزایش منابع آبی کل آب مورد مصرف شرب،دام و کشاورزی به 200 لیتر در ثانیه افزایش یافت و با استفاده از این منابع آبی جدید ، سطح زیر کشت به 230 هکتار اراضی آبی و 10هکتار اراضی......... باغ گشت.

با بهره برداری بی رویه از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق وبه تبع آن افت سطح آبخوان دشت چاه‌های آب با افت دبی مواجه شده‌اند ، افزون بر این در سالهای اخیر کاهش شدید بارندگی مزید بر علت شده و موجب کاهش آب استحصالی چاه‌ها شده و تا حدودی و تا حدودی مساحت زمین‌های کشاورزی نیز کاهش یا فته‌است . اوضاع انسانی

 ویژگی‌های جمعیتی

تعداد جمعیت:

طبق اولین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1335 جمعیت این روستا 1144نفر بوده ونرخ رشد آن تا سال 1345 به 04/3 در صد رسیده‌است . بطوریکه جمعیت در سال 1355 به 1543 نفر افزایش یافت طی ده سال (45-55)به دلیل بهبود سطح زندگی و کاهش میزان مرگ ومیر نرخ رشد جمعیت از04/3درصد به 08/4درصد افزایش یافت و جمعیّت روستا در سرشماری سال 1355 به1861نفر در غالب 403خانوار بالغ گشت .

بررسی‌های جمعیت حاکی از این است که رزق آباد به عنوان چهارمین روستای پرجمعیت دهستان بالا ولایت پس از روستاهای قوژد، فدافن و فروتقه همواره از رشد جمعیت بالای برخوردار بوده‌است ، به طوریکه با وجود سیاست‌های کنترل موالید در سطح کشور باز هم نرخ رشد در فاصله سال‌های 1375-80 باز هم 46/2 در صد بوده که هنوز هم از نرخ‌های نسبتاً بالای رشد می‌باشد . چراکه با احتساب همین نرخ رشد جمعیت روستا در مدت28 سال دیگر دوبرابر خواهد گردید . جدول زیر جمعیّت روستا را برحسب عمر گروه‌های سنی در روستای رزق آباد نشان می‌دهد .(سال1380)

گروه سنی 0-14: 995نفر

گروه سنی 15-34: 1047نفر

گروه سنی35-64: 808نفر

گروه سنی 65+: 123نفر

بر اساس سرشماری سال 1385 جمعیت آن به (648 خانوار) 2394 نفر رسیده‌است

 مهاجرت

به طور کلی برای برنامه ریزی‌های اقتصادی و اجتماعی یک جامعه، شناخت حرکات جمعیّت از اهمیت ویژه‌ای بر خوردار است مطالعات محلی نشان می‌دهد که در کذشته‌های نه چندان دور

رزق اباد در بین سایر روستاهای شهرستان یک هدف مهاجرتی بوده به طوریکه در سالیان گذشته از سایر روستاهای شهرستان بویژه بخش کوه سرخ عده‌ای جهت کار و زندگی به این روستا مهاجرت کرده‌اند که حضور آنها باعث بالا رفتن مطلق جمعیت روستا گردیده‌است .

اما از آنجا که امروزه پر حجم ترین نوع مهاجرتها در کشور ما از روستا به شهر می‌باشد این روستا هم از این نظر در امان نبوده و با مراجعه به آمارخانه بهداشت متوجه می‌شوید که در سال 1380 فقط 14 نفر مهاجرت به داخل و41 نفر مهاجرت به خارج داشته‌است .

افزایش مهاجرتها در سالیان اخیر را می‌توان علاوه بر افزایش جمعیت و کمبود فرصت‌های شغلی در روستا به این مسئله مرتبط دانست که با رواج کشت زعفران و کسب درآمد مناسب برای عده‌ای از کشاورزان امکان خرید وسیله نقلیه و مسکن بهتر و راحت تر در شهر میسر گردید.

البتّه به دلیل نزدیکی این روستا به شهر کاشمر بخشی از مهاجرت‌ها ی روستایی از نوع روزانه بوده که شامل دانش آموزان مقطع دبیرستان و کارگران روز مزد می‌باشد.

 اوضاع اقتصادی

کشاورزی

 زراعت و باغداری

وجود خاکهای حاصلخیز با بافت ماسه سیلتی و وجود منابع آب(قنات وچاههای عمیق ونیمه عمیق)این روستا را ازنظرزراعت و باغداری درجایگاه قهازی قرار داده‌است . بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که مساحت اراضی کشاورزی روستا در سال 1372 معادل 230 هکتار زراعت آبی و 59 هکتار اراضی باغی برآورد شده‌است . (جهاد سازندگی خراسان 1372) .

افزایش اراضی زیر کشت از طریق استفاده از وسایل مکانیزه از قبیل تراکتور و کمباین و بالا بردن ساعات کارکرد چاه‌ها از طرفی و رواج کشت زعفران که نیاز آبی کمتری دارد از طرف دیگر موجب افزایش درآمد مردم روستا گردید،به طوریکه در سال 1375 سطح زیر کشت این روستا به 400 هکتار افزایش یافت کشت محصولات زراعی در روستا در دومرحله انجام می‌گیرد کشت پاییزه یا سفید برگ مانند جو ، گندم، و... وکشت بهاره یا سبز برگ مانند محصولات جالیزی (طالبی،خیار،گوجه فرنگی و...) پنبه و... از فرآورده‌های محصولات زراعی و باغی این روستا که جنبه صادراتی به خارج از استان وکشور را دارند می‌توان به کشمش ،انگور،زیره،پنبه،طالبی و... اشاره کرد .

 ?-? . دامداری :

عده‌ای از مردم روستا را دامداران تشکیل می‌دهند که به صورت نیمه کوچ رو و رمه گردان زندگی می‌کنند . رمه گردانان معمولا در ساختمان‌هایی در روستا زندگی می‌کنند و دامپروران نیمه کوچ رو تابستان را در ییلاقات کوه سرخ که به آن محلّه گفته می‌شوند رفته و در فصل قشلاق(زمستان) در خانه‌های معمولی در روستا زندگی می‌کنند. ضمن اینکه اکثر کشاورزان جهت خودکفایی از محصولات دامی چند رأس بز و گوسفند را در منازل خود پرورش می‌دهند.

?- صنایع:

دکتر جواد صفی نژاد در اثر ارزشمند خود با عنوان مبانی جغرافیای انسانی می‌نویسد "........به این نتیجه رسیدیم که ساکنین مناطق شرقی کشور کمبود درآمد سالانه خود را از صنایع دستی جبران می‌کنند و سوابق کهن صنایع مذکور در کم و کیف قالی و قالیچه متبلور است و شهرت جهانی یافته‌اند و ...."

پر واضح است که هر جا آب و خاک کفاف زندگی را ندهد به ناچار افراد به سایر منابع درآمد روی می‌آورند که در روستای مورد مطالعه (رزق آباد) علی رغم آب فراوان و خاک حاصل خیز ، به دلیل تراکم نسبتاًبالای جمعیّتی و نیروی کار فراوان ، صنایع دستی به ویژه قالی بافی نقش مهمی در اقتصاد روستا داشته‌است .

بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود 57 درصد اشتغال را صنعت قالی بافی به خود اختصاص داده که در این میان سهم زنان و دختران به 75 درصد می‌رسد.

در صورتی که بخش کشاورزی حدود 38درصد و بخش خدمات تنها5درصد از سهم اشتغال را در بر گرفته‌است .

بدین ترتیب ملاحظه می‌گردد که بیش ترین نقش را از لحاظ اشتغال زایی بخش صنعت فرش بر عهده دارد . و صنعت فرش از طریق ایجاد اشتغال و درآمد قادر خواهد بود جریان پیوسته مهاجرت از روستا به شهر را مهار یا لااقل کُند کند . به علاوه فرش می‌تواند از سرازیر شدن پسندازهای ملی به سوی کالاهای ساخت بیگانه و غیر ضروری جلوگیری کند واز طرفی بر حجم و ارزش صادرات غیر نفتی افزوده و قدرت خرید قالی باف را سریعاً بالا برده و به توسعه و عمران و آبادی روستا و انسجام خانواده‌ها کمک موثری بنماید. با وجودی که قالی بافی ساده ترین راه اشتغال و افزایش درآمد روستاییان است و می‌تواند علاوه بر جلوگیری از مهاجرت و بیکاری پیدا و پنهان به اقتصاد ملی نیز کمک کند امّا بنا به دلایلی که از حوصله بحث ما خارج است در سالیان اخیر کاهش چشم گیری داشته‌است مهم ترین طرح‌های رایج در فرش‌های بافته شده در روستا عبارتند از :افشان ترنج،لچک ترنج،زیرخاکی،گل فرنگ، منظره و...

?-خدمات:

بخش خدمات تنها ? درصد از سهم اشتغال را در روستا به خود اختصاص داده‌است که بیشتر مشتمل بر تعدادی مغازه خرده فروشی است که مایحتاج مردم روستا را تامین می‌کند . البتّه اکثر ساکنین روستاهای بالاولایت و از جمله رزق آباد به دلیل نزدیکی به شهر کاشمر و داشتن وسایل ارتباطی مناسب ، برای خرید نیازمندیهای خود اعم از خوراکی و غیر خوراکی به شهر مراجعه می‌کنند .بدیهی است مراکز خرید روستاییان از شهر در ارتباط کامل با محل ورود آنها به شهر است ، به طوریکه روستاییان دهستان بالاولایت بیشتر خرید خود را از بازار خیابان قائم (مسیر ورودی آن‌ها به شهر)انجام می‌دهند.

امکانات تسهیلات موجود در روستاها به طور کلی تفاوت‌های چشم گیری از نظر کمّی و کیفی در مقایسه با امکانات و خدمات مراکز شهری دارد .در روستای مورد مطالعه وجود قنات پرآب تاثیر مثبتی که در رونق وآبادانی روستا داشته سبب شده تا در سال 1327این روستا صاحب یک باب دبستان شده و درسال 1335 نیز اولین حمام دوش دار در این روستا ساخته شود.جمعیت روستا دراین سال 1144 نفر بوده‌است (مرکز آمار ایران 1335)

در سال 1345نیز روستای رزق آباد دارای امکاناتی از قبیل: مسجد ، مکتب خانه، دبستان ، شرکت تعاونی ، صندوق پستی ، سپاه بهداشت ، چهار خیّاطی و دو نجاری و62دارقالی و 6خرده فروشی بوده است(مرکز آمار ایران 1345)

در سالهای اخیر و به ویژه پس از انقلاب شکوهمند اسلامی و در راستای سیاست محرممیت زدایی خوشبختانه این روستا از امکانات و خدمات رفاهی ، آموزشی بیشتری برخوردار گردید که از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.

آب لوله کشی،برق،شرکت تعاونی،خانه بهداشت،شورای اسلامی ، پایگاه بسیج، مدرسه راهنمایی پسرانه ودخترانه،دفتر مخابراتی ، تلفن، گاز، راه آسفالته و...

منابع

1. ? درگاه ملی آمار

در تنظیم این مطالب از منابع و مآخذ ذیل استفاده گردیده‌است:

?-جغرافیای شهرستان کاشمر- تالیف سید حسن هاشمی و همکاران، انتشارات ضریح آفتاب ،سال1384

?- بررسی صنایع دستی روستایی شهرستان کاشمر با تأکید بر قالی بافی ، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد سید حسن هاشمی

?- نقش منابع آب زیر زمینی در توسعه روستایی شهرستان کاشمر – پایان نامه دوره کارشناسی ارشد اعظم موسوی

منبع :ویکی پدیا